Vinfast có thể sẽ là TEsLa thứ 2 không?

Một chiếc xe buýt CNG chạy trên đường ở TP. Việt Nam đã đặt mục tiêu tất cả các phương tiện giao thông đường bộ sẽ sử dụng điện và năng lượng xanh vào năm 2050, mở ra cơ hội đáng kể cho sự phát triển của xe điện trong nước. – Ảnh TTXVN / VNS Tiến Lực

Sự mở rộng nhanh chóng của xe điện (EV) đã làm dấy lên nhu cầu cấp bách đối với Việt Nam trong việc phát triển lưới điện và cơ sở hạ tầng sạc tương thích, với lộ trình từng bước quan trọng để loại bỏ dần các phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch.

Xe điện đang cách mạng hóa ngành công nghiệp ô tô toàn cầu, với xu hướng chúng trở thành lựa chọn phổ biến cho người tiêu dùng muốn giảm lượng khí thải carbon và tiết kiệm chi phí nhiên liệu, cũng đang diễn ra ở Việt Nam.

Việt Nam đang tăng tốc về số lượng xe điện, tuy nhiên, cần có tầm nhìn dài hạn để Việt Nam suy nghĩ trước và ‘tiến xa’ với xe điện trong hành trình hướng tới mức phát thải ròng bằng không, theo Shinnosuke Ito, Giám đốc Cục Chính sách Môi trường và Năng lượng thuộc Liên đoàn Doanh nghiệp Nhật Bản (Keidanren).

Thị trường tiềm năng

Sau khi giới thiệu các mẫu xe điện đầu tiên tại Việt Nam, bao gồm BMW i3 vào năm 2016 và Porsche Taycan vào năm 2020, điều này đã tạo ra sự tò mò và quan tâm đáng kể vào thời điểm đó khi xe xăng và dầu diesel vẫn chiếm ưu thế, sự gia nhập của hãng xe Việt VinFast với sự ra mắt của VF e34 vào năm 2021 và quyết định chiến lược tập trung hoàn toàn vào xe điện đã đánh dấu một cột mốc quan trọng đối với thị trường tại Việt Nam.

Vinfast đã thay đổi đáng kể cục diện của thị trường xe điện nội địa.

Thống kê của Cục Đăng kiểm Việt Nam cho thấy, trong khi số lượng ô tô điện nhập khẩu còn khiêm tốn, ở mức 366 chiếc từ năm 2020 đến cuối tháng 3/2024, số lượng ô tô sản xuất trong nước đã tăng vọt.

Việt Nam đã không bắt đầu sản xuất ô tô điện cho đến năm 2021, nhưng số lượng sản xuất và lắp ráp trong nước đạt 30.298 chiếc trong giai đoạn này. Đáng chú ý, có những chiếc xe điện với giá thấp, chỉ khoảng 200 triệu đồng (7.920 USD) mỗi chiếc.

Chỉ riêng VinFast cho đến nay đã bán được hơn 42.291 xe điện, bao gồm cả ô tô và xe máy, kể từ năm 2021, thống kê của công ty cho thấy.

Thị trường xe điện nội địa dự kiến sẽ sôi động hơn với sự thâm nhập của nhà sản xuất ô tô kỳ lân BYD của Trung Quốc với ba mẫu xe là Seal, Atto3 và Dolphin.

BYD gần đây đã khai trương đại lý lớn nhất ở miền Bắc Việt Nam tại Long Biên, Hà Nội.

“BYD hiện có 36 đại lý tại Việt Nam và dự kiến sẽ tăng số lượng lên 50 vào cuối năm nay, 70 vào năm 2025 và 100 vào năm 2026”, ông Võ Minh Lực, Tổng giám đốc BYD Auto Việt Nam, cho biết. Tuy nhiên, BYD sẽ không đầu tư phát triển trạm sạc riêng tại Việt Nam.

Một thông tin chi tiết về thị trường gần đây của HSBC cho thấy doanh số bán xe hai bánh và ô tô điện điện hàng năm của Việt Nam có thể tăng từ dưới 1 triệu vào năm 2024 lên hơn 2,5 triệu vào năm 2036.

Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam dự báo khoảng 1 triệu người sẽ sở hữu ô tô điện vào năm 2028 và 3,5 triệu người vào năm 2040.

Công ty nghiên cứu thị trường Business Monitor International (BMI) dự kiến doanh số bán xe điện tại Việt Nam sẽ tăng khoảng 25,8% trong giai đoạn 2023-32.

Thủ tướng Phạm Minh Chính tại COP26 đã đưa ra cam kết mạnh mẽ rằng Việt Nam sẽ đạt được mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Trong một nỗ lực táo bạo để hiện thực hóa mục tiêu trung hòa carbon đó, quốc gia này đã vạch ra lộ trình giảm phát thải của ngành giao thông vận tải. Theo đó, đến năm 2050, tất cả các phương tiện giao thông đường bộ sẽ sử dụng điện và năng lượng xanh cùng với việc phát triển cơ sở hạ tầng sạc tương thích trên toàn quốc, mở ra cơ hội đáng kể cho sự phát triển của xe điện trong nước.

Cơ sở hạ tầng là chìa khóa

Điều quan trọng, các chính sách của chính phủ đang khuyến khích sản xuất và tiêu dùng EV. Nhưng cần đầu tư nhiều hơn vào cơ sở hạ tầng để sự bùng nổ EV thực sự hình thành, theo báo cáo của HSBC.

Được biết, khoảng 150.000 trạm sạc EV đã được lắp đặt, chủ yếu là của VinFast, tại các tòa chung cư, trung tâm thương mại, bãi đỗ xe và trạm xăng, phủ sóng 63 tỉnh, thành phố trên cả nước tính đến cuối năm 2023.

Số lượng trạm sạc EV ở Việt Nam, trên thực tế, cao hơn nhiều so với các quốc gia đã đầu tư mạnh vào giao thông xanh như Hà Lan có 120.000 trạm sạc, Pháp với 84.000 hay Đức với 77.000, theo dữ liệu của Statista.

Tuy nhiên, báo cáo của HSBC chỉ ra rằng các trạm sạc trên đường cao tốc rất ít và xa.

Người cho vay ước tính rằng Việt Nam sẽ cần 12,3 tỷ USD đầu tư vào cơ sở hạ tầng để phổ biến xe điện.

Một cuộc khảo sát của Sở Giao thông Vận tải Thành phố Hồ Chí Minh vào cuối năm ngoái cho thấy lo lắng về khó khăn trong việc tìm trạm sạc là một trong bốn lý do chính cho sự do dự trong việc chuyển sang xe điện.

Theo Patrick Morgan, Phó chủ tịch phụ trách ô tô và năng lượng của Analog Devices, Việt Nam có rất nhiều tiềm năng trong thị trường xe điện. “Nhưng chính lưới điện và cơ sở hạ tầng sạc đóng vai trò quyết định trong sự phát triển của xe điện ở Việt Nam”, ông nói và cho biết thêm rằng khoản đầu tư phải đáp ứng quan trọng nhu cầu.

Một trạm sạc của VinFast tại TP. Đà Nẵng. Cần đầu tư nhiều hơn vào cơ sở hạ tầng để sự bùng nổ EV thực sự hình thành. – Ảnh TTXVN / VNS

Hãy suy nghĩ trước

Mặc dù cơ sở hạ tầng sạc hiện tại chưa thể đáp ứng nhu cầu, nhưng sự phát triển EV nhanh chóng có thể mang lại những vấn đề cần được dự đoán và giải quyết.

“Không thể nhảy thẳng sang xe điện. Chúng ta cần phải đi từng giai đoạn. Có lẽ xe hybrid là một lựa chọn tốt hơn vào lúc này”, Ito nói với các nhà báo châu Á tham dự chương trình của Trung tâm Keizai Koho (KKC) thuộc Viện Kinh tế và Xã hội Nhật Bản ở Tokyo vào giữa tháng Bảy.

Reiji Takehara, giám đốc điều hành của KKC, nói rằng một số vấn đề phải được xem xét trong việc phát triển EVs.

“Điều quan trọng là phải làm rõ ai sẽ chịu trách nhiệm phát triển cơ sở hạ tầng sạc, Chính phủ, nhà sản xuất ô tô hoặc các bên khác, cũng như các cơ chế phát triển và chia sẻ cơ sở hạ tầng sạc và xử lý pin”, ông nói.Takehara nói.

“Một yếu tố quan trọng khác là có bao nhiêu phần trăm năng lượng tái tạo được sử dụng trong sạc”, ông nói thêm rằng nếu nhiên liệu hóa thạch chủ yếu được sử dụng để sạc, EV sẽ không thực sự xanh như ý nghĩa của nó.

“Trong phát triển xe điện, Việt Nam cần nhìn về phía trước để có lộ trình từng bước phù hợp và thực tế”, ông nói.

Trên thực tế, xe điện nhập khẩu hiện phải được sạc tại nhà, tại các đại lý hoặc tại các trạm sạc công cộng do các bên thứ ba phát triển như EVIDA, Chargeplus và Điện lực Việt Nam (EVN) nhưng số lượng trạm sạc này vẫn còn khiêm tốn.

Trong khi đó, VinFast không có bất kỳ kế hoạch chia sẻ cơ sở hạ tầng sạc của mình với các nhà sản xuất ô tô khác trong mười năm tới.

Các chuyên gia cho rằng cần có kế hoạch về mạng lưới sạc cũng như các tiêu chuẩn chung cho các trạm sạc. Hiện tại, mỗi hãng xe đều có tiêu chuẩn riêng cho các trạm sạc.

Quy định về tiêu chuẩn trạm thu phí trong đô thị, khu dân cư, bến xe, trung tâm thương mại, khách sạn, văn phòng, chung cư, nhà hàng, bãi đỗ xe và cao ốc văn phòng cũng cần thiết.

Nhóm nghiên cứu của Đại học Bách khoa Hà Nội cho rằng, các trạm sạc nên được kết nối và vận hành thông qua một hệ thống chung phù hợp với sự phát triển của công nghệ sạc trên thế giới.

Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành 11 tiêu chuẩn cho trạm sạc và đang phát triển 18 tiêu chuẩn khác liên quan đến trạm sạc và các thiết bị liên quan.

Bộ cũng sẽ nghiên cứu, đề xuất các chính sách khuyến khích đầu tư hạ tầng thu phí.

Bộ GTVT đã sửa đổi quy định về tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với các trạm dừng nghỉ dọc tuyến cao tốc. Theo đó, các trạm dừng nghỉ phải có thiết bị sạc cho xe điện.

Bà Nguyễn Thị Phương Hiền, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Phát triển Giao thông vận tải, cho rằng các chính sách của chính phủ nên tập trung vào phát triển cơ sở hạ tầng sạc cũng như mạng lưới điện. VNS